Bouwen aan expertise in slaaponderzoek

Slaapstoornissen zijn een frequent probleem met een belangrijke impact, en verdienen een geëigende en kwalitatieve aanpak. De vernieuwing van het slaaplabo in het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV is slechts één van de nieuwe impulsen ter bevordering van een optimale diagnostiek en behandeling.

Stijgende prevalentie

Slaapstoornissen genieten een hernieuwde aandacht. Het wordt steeds duidelijker dat ze niet alleen leiden tot concentratiestoornissen, vermoeidheid en somnolentie overdag, maar dat ze ook een invloed uitoefenen op onze algemene gezondheid. De negatieve effecten op ons algemeen welzijn en onze gemoedstoestand zijn reeds langer bekend. Slaapaandoeningen blijken echter ook gepaard te gaan met hypertensie, diabetes en een verhoogd cardiovasculair risico.

Daarenboven komen slaapstoornissen zeer frequent voor. Maar liefst 12% van de volwassenen leidt aan insomnie of slapeloosheid. Slaapapnee komt voor bij 4% van alle mannen en 2% van alle vrouwen. De frequentie neemt toe ten gevolge van de obesitasepidemie. Periodische beenbewegingen tijdens de slaap, met hierdoor mogelijk verstoorde slaapkwaliteit, komen bij 4 tot 11% van de volwassenen voor, met toenemende prevalentie bij ouderen.

Slaapstoornissen opsporen

De polysomnografie of PSG vormt de gouden standaard bij het onderzoek naar slaapstoornissen. Door informatie over hersenactiviteit (EEG), oogbewegingen (EOG) en spieractiviteit (EMG) te combineren, kan men uitmaken of iemand wakker is of slaapt, en in welke fase van de slaap die persoon zich bevindt. Door het simultaan registreren van informatie over ademhaling, houding, zuurstofsaturatie, hartslag en beenbewegingen kunnen we de oorzaken van slaapproblemen opsporen. Daarnaast maken video-opnames het mogelijk om alle vormen van (abnormaal) gedrag perfect te duiden. Tegelijk bieden video-opnames ook een belangrijke meerwaarde bij het correct inschatten van de positie van de patiënt, wat belangrijk is bij positiegebonden ademhalingsstoornissen.

De nachtelijke registraties worden, zo nodig, aangevuld met bijkomende testen overdag. De “Multiple Sleep Latency Test” (MSLT) achterhaalt de mate van slaperigheid overdag. Tijdens deze test worden, op vier momenten van de dag, de omstandigheden gecreëerd voor een korte dut. Telkens controleert de arts de inslaaplatentie alsook de slaapfases waarin de patiënt belandt. Deze test is bijzonder belangrijk bij het opsporen van narcolepsie. Tegenovergesteld aan het meten van slaperigheid kan het ook van belang zijn om na te gaan of iemand wakker kan blijven. Voornamelijk in het kader van rijgeschiktheid is dit een essentieel gegeven. Hiervoor wordt een “Multiple Wakefulness Test” (MWT) uitgevoerd, die bestaat uit vier testperiodes van 40 minuten, waarbij men erin moet slagen om in een niet-stimulerende omgeving wakker te blijven.

Een polysomnografie combineert informatie over hersen- en spieractiviteit, oog- en beenbewegingen, hartritme, ademhaling en zuurstofsaturatie.

Slaaplabo gemoderniseerd

Onlangs werd het slaaplabo op campus Sint-Jan volledig vernieuwd. Niet alleen is er een nieuw onderkomen in het P-blok, in aansluiting met de vernieuwde zorgvloer neurologie, ook de apparatuur werd volledig gemoderniseerd. De kamers werden voorzien van alle comfort, inclusief TV en wifi, en modern aangekleed. Een ontspannen en comfortabele omgeving zijn namelijk belangrijk voor een goede of minstens representatieve nachtrust.

Op technisch vlak voerden we eveneens een aantal innovaties door. Zo werd nieuwe hardware en software geïnstalleerd die een uitzonderlijk hoge opnamekwaliteit toelaten. Alle kamers zijn nu ook voorzien van videomonitoring, wat een belangrijke meerwaarde betekent. Dit biedt de mogelijkheid om video-EEG-monitoring uit te voeren, een belangrijke hulp in de diagnose van epilepsie en andere paroxysmale aanvallen.

De apparatuur in het slaaplabo werd volledig gemoderniseerd.

Multidisciplinaire samenwerking

Sinds vele jaren pakt het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV slaapproblemen aan in een multidisciplinaire samenwerking tussen de diensten Neurologie, Pneumologie en Psychiatrie. Dit team werd vorig jaar versterkt met een psycholoog die de cognitief-gedragsmatige benadering van insomnie (CBT-I) voor zijn rekening neemt. Het gaat om een wetenschappelijk goed onderbouwde methode die minstens evenwaardig blijkt aan de huidige medicamenteuze behandelingen voor insomnie (benzo’s, benzodiazepineagonisten, sederende antidepressiva, melatonine, …). CBT-I heeft intussen een vaste plaats gekregen in de internationale richtlijnen voor de aanpak van chronische insomnie. We zijn dan ook blij dat patiënten uit de regio voor deze behandeling in ons centrum terecht kunnen. De behandeling bestaat uit 6 sessies van ongeveer 90 minuten en wordt gegeven in kleine groepen. De patiënten krijgen verschillende zaken aangeleerd waaronder slaaprestrictie, de principes van stimuluscontrole, cognitieve aspecten, relaxatietechnieken en antipiekertechnieken.

Eveneens is er een intensere samenwerking met de dienst Neus-, Keel- en Oorziekten. Dit leidt tot de verdere uitbouw van een gestructureerde aanpak van ademhalingsstoornissen tijdens de slaap (van snurken tot apnee). Nieuw is ook de samenwerking met de collega’s van de Kliniek voor Onverklaarde Lichamelijke Klachten (KOLK), waar een slaaponderzoek systematisch deel uitmaakt van de diagnostische oppuntstelling van onverklaarde vermoeidheid. Slaapstoornissen kunnen immers aanleiding geven tot klachten die tot dan toe onverklaard bleven.

Bovendien ging op de polikliniek Neurologie een gespecialiseerde raadpleging voor slaapstoornissen van start, waar alle patiënten met slaapstoornissen terecht kunnen voor evaluatie en behandeling. Een doorstroming naar het meest aangewezen specialisme is essentieel. Deze multidisciplinaire aanpak van slaapstoornissen garandeert dat alle slaapstoornissen, en niet alleen de meest frequente, lege artis onderzocht en behandeld worden.

Dienstverlening optimaliseren

Ten slotte breidde het aantal kamers voor slaaponderzoek uit tot vier, waardoor de wachtlijst sterk werd teruggedrongen. De wachttijd bedraagt nu minder dan één maand. Mogelijkheden voor verdere toename van de capaciteit zorgen ervoor dat ook in de toekomst een vlotte dienstverlening verzekerd kan blijven. Ook de wachttijden op de poliklinieken namen af, met een korte wachttijd voor de gespecialiseerde slaapraadpleging en ingekorte wachttijden voor patiënten met een ernstig obstructief slaapapneesyndroom.

In de nabije toekomst willen we de service naar onze verwijzers, en in het bijzonder de collega’s-huisartsen, nog verder verbeteren met de uitbouw van een elektronisch boekingssysteem en het online zetten van een ondersteunende website.