Sinds mei 2004 biedt het AZ Sint-Jan AV nierpatiënten de mogelijkheid om nachtelijke dialyse te ondergaan. Hoewel de kosten van nachtdialyse voor het ziekenhuis hoger zijn dan deze van conventionele dialyse wil het ziekenhuis deze vorm van patiëntenzorg actief ondersteunen. Uit een enquête blijkt dat de patiënten er erg tevreden over zijn.
Impact van klassieke dialyse
Chronische hemodialyse gebeurt standaard drie maal per week gedurende telkens vier uur. Hoewel de kunstnier in deze korte periode zeer efficiënt afvalstoffen verwijdert, bedraagt de creatinineklaring – geëxtrapoleerd naar een volledige week – meestal slechts 7 tot 10 ml per minuut (te vergelijken met een normale creatinineklaring van 120 ml per minuut). De kunstnier vervangt dus maar een fractie van de totale nierfunctie. Bovendien zijn de concentratieschommelingen van elektrolieten en uremische toxines zeer groot, door de afwisseling van korte episodes van efficiënte epuratie met lange interdialytische intervallen. Tenslotte moet al het vocht dat zich gedurende 44 uur (tijdens de week) of 68 uur (na een weekend) in het lichaam opstapelt, tijdens een dialysesessie van 4 uur afgevoerd worden.
De ongemakken voor de patiënt zijn groot. De dialyse zelf kan gepaard gaan met misselijkheid, braken en hypotensie. Na de dialyse voelen patiënten zich vaak vermoeid en lusteloos. Onder de complicaties op lange termijn vallen vooral de zeer hoge cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit op. Om de complicaties te beperken, dienen de patiënten zich te houden aan een streng dieet en dito vochtbeperking en moeten ze dikwijls een groot aantal medicijnen innemen, zoals antihypertensiva, bicarbonaatsubstitutie, fosfaatbinders en kaliumbinders. De patiënt brengt veel tijd in het ziekenhuis door zodat professionele activiteiten in het gedrang komen, vaak met belangrijke financiële implicaties. In de sociale omgang en de vrijetijdsbesteding (etentje, reizen, …) wordt de dialysepatiënt voortdurend geconfronteerd met de beperkingen van zijn ziekte en de behandeling. Kortom, dialyse heeft een belangrijke impact op het persoonlijk, sociaal en professioneel leven van de patiënt.
Behandeling tijdens de slaap
De beperkingen van conventionele dialyse zijn vooral voor jonge, professioneel actieve mensen een zware dobber. Daarom zijn de nefrologen in samenspraak met het management van het AZ Sint-Jan AV in mei 2004 gestart met nachtelijke dialyse. Een primeur voor de regio: nachtdialyse gebeurde in België tot dan toe enkel in het Virga Jesse Ziekenhuis te Hasselt en het Algemeen Stedelijk Ziekenhuis te Aalst. De patiënten worden ’s nachts gedurende 8 uur gedialyseerd aan even hoge bloed- en dialysaatdebieten als tijdens standaarddialyse.
Voordelen
- De dialyse-efficiëntie verbetert aanzienlijk. Het dieet wordt wat minder streng en vaak kan ook de medicatie afgebouwd worden.
- Door een betere klaring van de uremische toxines (met inhiberende werking op de erythropoiese) neemt de behoefte aan erythropoietine af.
- De betere controle van het uremisch syndroom verbetert de kwaliteit van de slaap.
- De onttrekking van vocht gebeurt veel langzamer en met minder hemodynamische impact.
- De patiënt kan gemakkelijker zijn streefgewicht bereiken, zodat de hypertensie beter onder controle is en het gebruik van antihypertensiva afgebouwd kan worden.
- Tenslotte is er een belangrijke tijdwinst, zodat de patiënt zijn professionele activiteiten kan hervatten en opnieuw kan participeren aan het gewone sociale leven.
Inspanningen voor zorgkwaliteit
Er zijn evenwel ook nadelen verbonden aan nachtelijke dialyse. De nachtrust van de patiënt kan verstoord worden door de geluiden van het toestel, het lawaai van andere patiënten en verpleegkundigen, de angst voor dislocatie van de dialysenaalden, een vreemd bed, een andere slaaphouding, het gebrek aan privacy, enzovoort. Daar trachtte het ziekenhuis zoveel mogelijk op te anticiperen met aanpassingen in de infrastructuur. De auditieve alarmen van de dialysetoestellen werden omgebouwd naar visuele alarmen, gecentraliseerd op een paneel bij de verpleegkundigen. In de dialysezalen, op de gang en in de keuken liet het ziekenhuis bijkomende visuele verklikkers installeren zodat een alarm snel opgemerkt wordt. Een speciale fixatietechniek van de naalden en immobilisatie van de arm met een spalk maken de kans op dislocatie van de dialysenaalden uiterst klein. Bovendien zorgde het ziekenhuis voor comfortabele matrassen en voor rolgordijnen tussen de bedden. Een huisreglement stipuleert dat het licht uitgaat om 23 uur en dat de nachtrust van de andere patiënten gerespecteerd dient te worden.
Het oordeel van de patiënt
Voor het AZ Sint-Jan AV zijn de kosten van nachtdialyse hoger dan deze van conventionele dialyse. Dat komt niet alleen door het hoger verbruik van dialysaat en anticoagulantia, maar vooral door de langere verpleegkundige aanwezigheid tegen hogere vergoeding voor nachtprestaties. Bovendien is de terugbetaling van deze vorm van low care dialyse lager dan van de klassieke ziekenhuisdialyse. Het AZ Sint-Jan wil echter expliciet investeren in de kwaliteit van patiëntenzorg en initiatieven zoals deze mogelijk maken.
De meeste patiënten voelen zich duidelijk beter en ondervinden minder impact van de ziekte op hun functioneren in het dagelijks leven.
Anderhalf jaar na de start van het project is de evaluatie door 20 patiënten uitermate positief. Slechts één patiënt keerde vrijwillig terug naar dagdialyse wegens onvoldoende nachtrust. De artsen vroegen de patiënten om een gestandaardiseerde enquête in te vullen die specifiek peilt naar de levenskwaliteit van dialysepatiënten dit vóór en 2 maanden na de overschakeling naar nachtelijke dialyse. Uit deze enquête blijkt dat de meerderheid van de patiënten zich duidelijk beter voelt en minder impact van de ziekte op het functioneren in het dagelijks leven ondervindt.