Eind december 2010 nam de dienst Radiologie van het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV een nieuwe Cone Beam CT (CBCT) in gebruik. Het gaat om een CBCT-scanner van de tweede generatie, het eerstevan dit type dat geïnstalleerd werd in ons land en het derde wereldwijd. De belangrijkste eigenschappen van dit toestel zijn dat het beelden met extreem hoge resolutie kan maken en meer indicaties aankan dan de CBCT’s van de eerste generatie.
Techniek
Een klassieke CT-scanner gebruikt een dunne stralenbundel die continu rond de patiënt draait en zo een zeker volume kan scannen. Een CBCT daarentegen hanteert een kegelvormige stralenbundel (vandaar de naam “cone beam”) die op een rechthoekige detector invalt. Zonder rotatie wordt dus reeds een 2D-beeld bekomen en een enkele rotatie rond de patiënt levert een volledige 3D-dataset op. Uit deze dataset kan men projectiebeelden en CT-beelden in om het even welk vlak en met om het even welke snededikte verkrijgen.
De maximale spatiale resolutie van deze toestellen is 75 micron (75 µ) en routinematig wordt een resolutie van 100 tot 125 µ gebruikt. Het is duidelijk dat de kleinste beweging – zelfs slikken – een verplaatsing van meer dan 100 µ met zich meebrengt en daarom is patiëntimmobilisatie van extreem belang. Dit is ook de reden waarom men bij dit nieuwe type CBCT heeft afgezien van onderzoek in zittende houding en opnieuw naar een liggende houding is overgegaan.
De geometrie van het toestel en de gebruikte detector zorgen er ook voor dat de onderzoeken veel minder bestralend zijn dan de traditionele CT-toestellen. Naargelang het soort onderzoek is een dosisreductie mogelijk van 50 tot 80%, en dit gaat bovendien gepaard met een kwaliteitsverbetering. Het zwakke punt is dat CBCT alleen geschikt is om botstructuren te evalueren. Weke delen zoals hersenen, spieren enz. worden allen grijs en niet van elkaar te onderscheiden afgebeeld. Hierdoor blijft het aantal indicaties dus beperkt.
Betere beeldkwaliteit bij reeds bestaande indicaties
Aanvankelijk werden CBCT’s ingezet voor het uitvoeren van “DentaScan” onderzoeken. Dit soort onderzoek gaat na hoeveel bot er beschikbaar is in de bovenkaak en onderkaak voor het aanbrengen van implantaten. Al snel bestudeerden artsen met DentaScan ook cysten, tumoren, infecties, fracturen,… van de kaakbeenderen en kaakkopjes. Met het nieuwe toestel kunnen ze dit onderzoek uitvoeren met een veel hogere kwaliteit, wat onder meer de visualisatie van het kanaal voor de nervus alveolaris inferior veel betrouwbaarder maakt.
De hogere resolutie laat nu ook voor de eerste maal toe om detailbeelden van de tanden te verkrijgen en parodontologische en endodontologische diagnostische beelden te maken. Zo kan bijvoorbeeld een vierde wortelkanaal opgespoord worden, een moeilijke diagnose waar alle andere beeldvormende technieken vaak falen. CBCT’s leiden eveneens tot veel betere beelden bij het onderzoek van de paranasale sinussen, maar een hogere resolutie is voor deze indicatie meestal niet nodig.
Nieuwe indicaties
Met het CBCT-toestel zijn nieuwe toepassingen mogelijk, ook buiten het traditionele hoofd- en halsgebied. Voor het eerst kunnen artsen beelden van het midden- en binnenoor maken met een kwaliteit die beduidend beter is dan deze diede beste conventionele CT-scannerskunnen bieden. Aanvankelijk werden enkel postoperatieve onderzoeken van het rotsbeen na plaatsing van een cochleair implantaat uitgevoerd, maar al snel bleek dat CBCT ook voor andere indicaties van het rotsbeen de beste resultaten biedt en de klassieke CT ver achter zich laat.
Het vernieuwde concept met een klassieke gantry opende ook een volledig nieuw toepassingsgebied. Onderzoek van de kleine gewrichten (pols, enkel en elleboog) is nu mogelijk. Net zoals bij het cochleaire implantaat veroorzaken osteosynthesematerialen in deze gewrichten minder storende artefacten dan op een traditionele CT.
Verdere ergonomische en technische verbeteringen zullen het aantal toepassingen in het musculoskeletale gebied alleen maar doen toenemen en ook onderzoek van de knie, cervicale wervelzuil e.a. komen hierdoor stilaan in het vizier. Het is duidelijk dat CBCT een definitieve plaats heeft verworven in de beeldvorming van het hoofd-, hals- en musculoskeletale gebied. De hogere resolutie, lagere stralingsdosis en betere toegankelijkheid van CBCT zijn de pijlers waarop het succes is gebouwd, en het ziet ernaar uit dat dit succes de komende jaren alleen maar zal toenemen.