Elektro Convulsie Therapie (ECT)

Hoewel Elektro Convulsie Therapie (ECT) al een bewogen geschiedenis achter de rug heeft, is het momenteel een algemeen aanvaarde behandelingsmethode bij verschillende psychiatrische stoornissen. In de juiste indicatie en met moderne ECT-apparatuur, is het een veilige, snelle en effectieve behandeling. Bij de ernstige depressieve stoornis met psychotische kenmerken blijkt een positieve respons van 80-90 %.

Zeker bij de kwetsbare oudere patiënt wint ECT aan terrein, omdat behandeling met adequate doses psychofarmaca gepaard kan gaan met uitgesproken cardiovasculaire en neurologische bijwerkingen. Conform de wetenschappelijke richtlijnen en mede door de uitbouw van de ouderenpsychiatrie in ons ziekenhuis, werden enkele jaren geleden nieuwe ECT apparaten aangekocht (figuur 1).

Indicaties (tabel 1)

Diverse factoren spelen een rol in de beslissing om ECT toe te passen: diagnose, ernst van de aandoening, leeftijd, behandelingsvoorgeschiedenis, tijd waarin effect gewenst is en keuze van de patiënt. Voor- en nadelen van ECT en andere behandelingen dienen hierbij te worden afgewogen.

Contra-indicaties (tabel 2)

Er zijn geen absolute contra-indicaties voor ECT, wel een aantal relatieve contra-indicaties. Wegens veranderingen in hartritme, bloeddruk en intracraniële druk, tijdens of onmiddellijk na ECT, is er een hogere kans op complicaties, o.a. bij cardiovasculaire en neurologische aandoeningen. De noodzaak voor ECT dient hierbij afgewogen te worden tegen de risico’s van deze behandeling, en dat geldt uiteraard ook voor de risico’s van anesthesie.

Bijwerkingen

Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen bijwerkingen, die bij iedere behandeling kunnen optreden, en mogelijke complicaties bij risicopatiënten (vnl. cardiovasculaire complicaties, verlengd insult, tandletsels en zelden apnoe).

De kans op complicaties dient minimaal gehouden te worden door de lichamelijke toestand van risicopatiënten te optimaliseren vóór ECT. In principe is ECT een veilige behandeling met een laag mortaliteitsrisico (ongeveer 1 op 80.000 behandelingen). Volgende bijwerkingen kunnen optreden:

• Postictale hoofdpijn (frequent), nausea, spierpijn en delirium;

• Geheugenstoornissen treden frequent op, zijn reversibel, maar kunnen geruime tijd – enkele weken tot maanden – blijven bestaan. Zowel anterograde als retrograde amnesie kunnen optreden. Het risico op geheugenstoornissen is aanzienlijk minder bij unilaterale toediening dan bij bilaterale ECT;

• Bij een minderheid van de patiënten slaat de depressieve stemming om in manie.

Voorbereidende onderzoeken

Om mogelijke risicofactoren van ECT of anesthesie op te sporen worden volgende stappen gezet: een zorgvuldige anamnese en klinisch onderzoek, een routine lab, een EKG, een RX-thorax ( 45 jaar), een EEG en CT-schedel. Ter preventie van gebitsletsels worden ook de tanden nagekeken en wordt gebitsbescherming aangemeten.

Informed consent

Besluiten over medische zorg en medische ingrepen dienen te gebeuren in overleg met de patiënt, eventueel de familie, en de behandelaar. Voor bepaalde interventies, waaronder ECT, kan een formele goedkeuring van de patiënt of een ‘informed consent’ gevraagd worden. Inherent aan de informed consent is dat de patiënt voldoende geïnformeerd wordt over de behandeling (mondeling, schriftelijk, via video). Bij voorkeur wordt ook de naaste familie bij het beslissingsproces betrokken, zeker indien de patiënt door zijn ziekte niet in staat is om de informatie juist in te schatten. In dit geval kan iemand van de naaste familie het informed consent formulier ondertekenen.

Werkingsmechanisme – procedure

ECT veroorzaakt tal van neurochemische veranderingen in de hersenen. Het verband tussen deze neurobiologische veranderingen en het werkingsmechanisme van ECT is echter nog onduidelijk. Het therapeutische effect van ECT wordt (vermoedelijk) veroorzaakt door een (kortdurend) gegeneraliseerd insult.

Hiertoe wordt, onder algehele anesthesie en na spierrelaxatie, ter hoogte van de schedel gedurende enkele seconden een elektrische impuls toegediend. De huidige apparatuur (zie figuur 1) gebruikt een ultrakorte pulsduur en laat (via titratie) een juiste dosering toe. Hierdoor is het risico op cognitieve bijwerkingen aanzienlijk minder.

De ECT wordt 2 tot 3 maal per week toegediend, tot volledige remissie bereikt is. Het maximum aantal behandelingen bedraagt 12 à 14.