Nierfunctievervangende therapie is essentieel voor patiënten met eindstadium-nierfalen om afvalstoffen en overtollig vocht te elimineren. Er zijn verschillende vormen van nierfunctievervangende therapie: hemodialyse, peritoneale dialyse en niertransplantatie. Voor hemodialyse bestaan er meerdere modaliteiten, zoals de traditionele hemodialyse in het ziekenhuis overdag, nachtelijke hemodialyse in het ziekenhuis en thuishemodialyse. De dienst Nefrologie en infectieziekten van het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV biedt het volledige spectrum aan nierfunctievervangende therapieën aan, zodat voor elke patiënt de meest geschikte modaliteit kan worden gekozen.
DE PATIËNT STAAT CENTRAAL
De therapiekeuze vereist een zorgvuldige evaluatie van verschillende factoren, waaronder medische geschiedenis, leeftijd, comorbiditeit, levensstijl en persoonlijke voorkeuren. De patiënt staat centraal. Voor elke individuele patiënt gaat de nefroloog na welke therapievorm op medisch vlak de meest geschikte is en minst interfereert met de levenskwaliteit en dagelijkse levensstijl.
Bij oudere patiënten met veel comorbiditeit kan dialyse een hoger risico op complicaties met zich meebrengen, zodat het voor hen veiliger is om binnen een ziekenhuis gedialyseerd te worden. Bij jongere patiënten is het behoud van een goede restnierfunctie belangrijker voor de algehele gezondheid op lange termijn, zodat zij voordeel kunnen halen uit technieken waar de ultrafiltratie langzamer gebeurt, zoals nachtelijke hemodialyse, thuishemodialyse of peritoneale dialyse.
Het is ook belangrijk om rekening te houden met de voorkeuren van de patiënt zelf bij het kiezen van de meest geschikte nierfunctievervangende therapie. Zo kunnen sommige patiënten de voorkeur geven aan peritoneale dialyse omdat het hen meer flexibiliteit en onafhankelijkheid geeft, terwijl anderen de voorkeur geven aan hemodialyse omdat ze het minder belastend vinden.
DE VERSCHILLENDE VORMEN VAN NIERFUNCTIEVERVANGENDETHERAPIE
HEMODIALYSE
Hemodialyse is een vorm van nierfunctievervangende therapie waarbij een kunstnier het bloed van de patiënt zuivert. Het bloed wordt uit het lichaam gehaald via een katheter of arterioveneuse fistel in de arm en door een machine over een kunstnier geleid die er de overtollige afvalstoffen en vocht uit verwijdert. Vervolgens keert het gefilterde bloed terug naar het lichaam van de patiënt.
Standaard gebeurt dit drie keer per week gedurende ongeveer vier uur per sessie in een ziekenhuis of dialysecentrum. Hemodialyse kan ook thuis of ‘s nachts worden uitgevoerd. Deze modaliteiten hebben tal van voordelen (zie kader). Ze bieden patiënten meer vrijheid en flexibiliteit. Bovendien is de dialyseduur en/of frequentie groter, zodat de efficiëntie toeneemt en de behandeling minder agressief is. Dergelijke programma’s vergen bijzondere inspanningen om te implementeren (zie kader).
PERITONEALE DIALYSE
Peritoneale dialyse is een andere vorm van nierfunctievervangende therapie waarbij het bloed wordt gezuiverd en het overtollig vocht wordt verwijderd door middel van het buikvlies. Via een permanente katheter in de buikholte injecteert men een hypertone vloeistof, die door diffusie de afvalstoffen en door osmose het overtollig vocht aantrekt. Na enige tijd haalt men de vloeistof weer uit het lichaam om te vervangen door nieuwe vloeistof.
Peritoneale dialyse gebeurt thuis. Er zijn twee soorten: continue ambulante peritoneale dialyse (CAPD) en automatische peritoneale dialyse (APD). CAPD vereist handmatige wisseling van de vloeistof drie tot viermaal per dag, terwijl APD gebruik maakt van een machine om de vloeistof te wisselen, wat doorgaans ’s nachts gebeurt. Patiënten die geen goede kandidaat zijn voor hemodialyse, zoals patiënten met cardiorenaal falen, kunnen peritoneale dialyse overwegen. De techniek kan ook geschikt zijn voor patiënten die graag meer controle over hun behandeling hebben en die de voorkeur geven aan een thuisbehandeling.
Patiënten die voor peritoneale dialyse kiezen, krijgen gedurende drie à vijf dagen een opleiding op campus Sint-Jan. Een toegewijd team van vijf ‘peritoneale dialyse’ (PD)-verpleegkundigen leert hun de techniek aan. Op korte tijd krijgen de patiënten veel informatie te verwerken. Ze moeten zelfstandig hun toestel kunnen opbouwen en op een steriele manier de verbinding tussen de katheter en de oplossingen kunnen maken. Een aseptische werkwijze is van cruciaal belang om PD-peritonitis als complicatie van de behandeling te vermijden. De PD-verpleegkundigen besteden hier tijdens de opleiding veel aandacht aan, wat ertoe geleid heeft dat de incidentie van PD-peritonitis op campus Sint-Jan ver onder het gemiddelde ligt dat in de literatuur gerapporteerd wordt. Pas wanneer de patiënten zich helemaal zeker van hun stuk voelen, zijn ze klaar om thuis te starten. De PD-verpleegkundige helpt mee met de installatie van het toestel en het materiaal en ziet erop toe dat alles perfect in orde is. De patiënt kan het PD-team 24/24 en 7/7 bereiken bij technische problemen of andere moeilijkheden. Op vakantie gaan is zeker mogelijk. De PD‑verpleegkundigen en sociale dienst regelen de overbrenging van alle nodige materiaal naar de vakantielocatie, zodat de patiënt de techniek daar ononderbroken kan voortzetten.
Patiënten die graag peritoneale dialyse willen maar de techniek zelf niet kunnen uitvoeren, krijgen hulp binnen een programma dat voorziet in verpleegkundige assistentie. De patiënt kiest een team van thuisverpleegkundigen die eventueel reeds langskomen voor de toediening van andere zorgen. Onze PD-verpleegkundigen leiden deze thuisverpleegkundigen op om de techniek uit te voeren of de patiënt hierbij te helpen. Meestal lukt dit met een of twee kortdurende visites per dag.
NIERTRANSPLANTATIE
Niertransplantatie is een vorm van nierfunctievervangende therapie waarbij een gezonde nier van een levende of overleden donor wordt getransplanteerd naar de patiënt. Niertransplantatie biedt patiënten met nierfalen de beste kans op een normaal leven zonder dialyse of beperkingen. Na een succesvolle transplantatie kan de patiënt weer genieten van normale fysieke activiteiten en kan de kwaliteit van leven aanzienlijk verbeteren. Een getransplanteerde nier functioneert beter dan een kunstnier, waardoor de patiënt minder beperkingen heeft in termen van dieet en vochtinname.
Niertransplantatie heeft ook een aantal nadelen. Een niertransplantatie is een grote ingreep en er zijn risico’s verbonden aan de procedure, zoals bloedingen, infecties en afstoting van de getransplanteerde nier. Om afstoting van de getransplanteerde nier te voorkomen, moeten patiënten levenslang immunosuppressiva nemen, wat kan leiden tot bijwerkingen zoals infecties en verhoogde kans op kanker. Er is een tekort aan donororganen en de wachtlijst voor een transplantatie kan erg lang zijn. Momenteel bedraagt de gemiddelde wachtduur in Vlaanderen tussen de 2 en 3 jaar, afhankelijk van de bloedgroep (langst voor bloedgroep O, minst lang voor bloedgroep A). Zelfs wanneer een niertransplantatie succesvol is, kan de patiënt nog steeds complicaties ervaren zoals hoge bloeddruk, infecties of nierproblemen.
