De ziekenhuisbloedbank van het AZ Sint-Jan Brugge AV ontvangt, bewaart en verdeelt bloedproducten aan patiënten in het ziekenhuis. De bloedbank past een zeer gericht transfusiebeleid toe en bedient onder meer de sterk gespecialiseerde diensten Hematologie en Intensieve zorgen, die grootverbruikers zijn. De veiligheid, efficiëntie en technologische innovatie van de ziekenhuisbloedbank staan op een hoog niveau.
De bloedbank van de dienst Laboratoriumgeneeskunde is 24 uur op 24 operationeel en telt momenteel 16 medewerkers, die instaan voor de ontvangst, selectie en uitgave van bloedproducten. In 2022 werden in het AZ Sint‑Jan Brugge AV 14.000 bloedproducten toegediend aan 2.200 ontvangers. Die bloedproducten, verdeeld door het Rode Kruis, omvatten rode bloedcellen of gedeleukocyteerd erytrocytenconcentraat, bloedplaatjesconcentraten en virus‑geïnactiveerd vers plasma (zie Foto 1., 2.).
UITDAGENDE PATIËNTENPOPULATIE
De ziekenhuisbloedbank van het AZ Sint-Jan Brugge AV onderscheidt zich vooral omwille van zijn uitdagende patiëntendoelgroep en komt hiermee op het niveau van de Belgische universitaire ziekenhuizen. Vaak gaat het over patiënten die een stamceltransplantatie ondergingen, die een gerichte therapie volgen, of waarbij het toegediende bloed aan speciale eisen moet voldoen. Met 70 stamceltransplantaties per jaar is het AZ Sint‑Jan Brugge AV een grootverbruiker van bloedproducten op jaarbasis. Patiënten die een stamceltransplantatie ondergaan, maken tijdelijk zelf geen bloedcellen aan en hebben nood aan bloedproducten om die periode veilig te kunnen overbruggen. Als de donor bovendien een andere bloedgroep heeft, dan neemt de patiënt die na verloop van tijd over. In die periode moet de patiënt bloedproducten krijgen die zowel overeenstemmen met de bloedgroep van de patiënt als met de donorbloedgroep.
Stamceltransplantpatiënten, vrouwen die intra-uteriene transfusies ondergaan, of patiënten met een verzwakt immuunsysteem of onder bepaalde medicatie, hebben daarnaast ook nood aan bestraald erytrocytenconcentraat. Gammabestraling beschadigt de lymfocyten uit het donorbloed, zodat die geen immuunrespons kunnen uitlokken bij de ontvanger.
MOLECULAIRE ANALYSES
De ziekenhuisbloedbank kan een beroep doen op een sterk gespecialiseerde moleculaire afdeling binnen de dienst Laboratoriumgeneeskunde. Die afdeling voert genetische bloedgroepanalyses uit als aanvulling op of ter vervanging van de standaard serologische methodes die de ziekenhuisbloedbank toepast. Dat is bijvoorbeeld aangewezen bij nieuwe, monoklonale therapieën, die serologische testen kunnen verstoren of in complexe klinische situaties waarbij een gespecialiseerd transfusieadvies noodzakelijk is. Alle genetische bloedgroepanalyses worden uitgevoerd onder accreditatie van Belac, de Belgische Accreditatie-instelling.
Daarnaast kan de ziekenhuisbloedbank een beroep doen op een gespecialiseerde afdeling HLA (Human Leukocyte Antigen). Die vormt een belangrijke ondersteuning bij stamceltransplantaties, maar ook bij transfusieproblemen. Naast HLA-typeringen, spoort de afdeling HLA- en HPA- (Human Platelet Antigen) antistoffen op bij patiënten met een verminderde bloedplaatjesopbrengst na bloedplaatjestransfusies of bij het optreden van transfusiereacties. Op basis daarvan kan het team indien nodig het transfusiebeleid aanpassen voor toekomstige transfusies.
Dergelijke gespecialiseerde HLA-analyses zijn mogelijk dankzij accreditatie door de European Federation for Immunogenetics (EFI). Die accreditatie is alvast een belangrijk teken van toewijding aan kwaliteit binnen de dienst Laboratoriumgeneeskunde. Ze zorgt er onder meer voor dat andere ziekenhuizen in de regio voor deze moleculaire en serologische analyses graag een beroep doen op het AZ Sint‑Jan Brugge AV.
STRENG KWALITEITS- EN VEILIGHEIDSBELEID
De bloedbank hanteert een streng kwaliteitsbeleid en zet zwaar in op patiëntveiligheid en traceerbaarheid. De technologische vernieuwingen die het AZ Sint-Jan Brugge AV de laatste jaren doorvoerde, onderstrepen die focus. Dankzij de automatisering van bloedselectie en –uitgave sinds 2008 worden menselijke fouten of staalverwisselingen tot een minimum gereduceerd en komen majeure transfusiereacties niet of nauwelijks meer voor (zie Foto 3.).
Voor elke bloedtransfusie wordt bloed van de patiënt gescreend om te voorkomen dat de patiënt reageert met antigenen de klassieke kruisproef. In donorbloed komen niet altijd alle belangrijke antigenen even sterk tot expressie op de rode bloedcellen. In dergelijke gevallen kan een klassieke kruisproef die antigenen missen. Bij type and screen daarentegen mengt men het plasma van de ontvanger met een reeks screeningcellen die klinisch belangrijke antigeenpatronen dragen. Als er antilichamen in het plasma van de ontvanger aanwezig zijn, kunnen ze reageren met de overeenkomstige antigeenpatronen op de screeningcellen. Zo is het praktisch onmogelijk om iets te missen.
Sinds 2015 gebeurt het afhalen en toedienen van bloed aan de patiënt volledig elektronisch door een scanactie van de donorbloedzak en van een polsband bij de patiënt. Het zijn dergelijke essentiële scanacties die de kans op verkeerde transfusie reduceren tot bijna nul.
BLOEDCONSUMPTIE OPTIMALISEREN
Bloed is een schaars goed en daarom moeten ziekenhuisbloedbanken rationeel omspringen met bloedproducten. Los van de schaarste houdt elke transfusie inherent ook een risico in op overdracht van ziektes of op transfusiereacties, ondanks de strenge kwaliteitsnormen waaraan bloedproducten vandaag voldoen. Logisch dus dat het team ook de consumptie van bloed zoveel mogelijk binnen deperken wil houden. De bloedbank volgt daarrond een strikt beleid.
Het ziekenhuis volgt onder meer de principes van Patient Blood Management (PBM), een systematische en patiëntgerichte benadering om het gebruik van bloedproducten te optimaliseren en te minimaliseren wanneer dat mogelijk is. PBM wil onnodige bloedtransfusies verminderen, wat de veiligheid van de patiënt moet verbeteren en de kosten reduceert.
Een belangrijke pijler van dit PBM is het Maximum Surgical Blood Order Schedule (MSBOS), een reeks afspraken tussen de ziekenhuisbloedbank en de verschillende interne klanten binnen het AZ Sint-Jan Brugge AV, waarbij men preoperatief het aantal units bloed probeert vast te leggen voor alle procedures waarbij transfusies nodig kunnen zijn. Het MSBOS is een belangrijke maatregel om overconsumptie van bloed tegen te gaan.
Het MSBOS is een belangrijke component in de nauwe samenwerking tussen de ziekenhuisbloedbank en de vooropname-eenheid (VOE). In dat verband werkt het AZ Sint‑Jan Brugge AV momenteel aan een procedure om patiënten met preoperatieve anemie efficiënter op te sporen en te behandelen. PBM houdt niet alleen preoperatieve maatregelen in. Ook tijdens een chirurgische ingreep wordt rationeel met bloed omgesprongen, onder meer door het gebruik van een cell saver, een apparaat dat bloed opvangt en recycleert tijdens de operatie.
Daarnaast past het AZ Sint-Jan Brugge AV ook de single unit policy toe. Hierbij krijgen patiënten bij voorkeur telkens slechts één erythrocytenconcentraat toegediend. Na het meten van de opbrengst van de transfusie kan het team beslissen of bijkomende componenten al dan niet nodig zijn. Ook in het kader van PBM heeft het AZ Sint-Jan Brugge AV sinds 2019 het Majeur Transfusieprotocol (MTP) geïmplementeerd. Dat protocol is erop gericht om tijdens levensbedreigende situaties, waarbij een patiënt massaal bloedverlies heeft, snel toegang te verschaffen tot de juiste hoeveelheid en soort bloedcomponent. Het MTP zorgt voor standaardisatie, een betere communicatie tussen de verschillende diensten, en voor een zekere gemoedsrust binnen het laboratorium en het urgentieteam.
ERKEND SUPRAREGIONAAL TRAUMACENTRUM
Erkend supraregionaal traumacentrumDe implementatie van het MTP was een belangrijke voorwaarde voor een internationale erkenning als supraregionaal traumacentrum. Met deze erkenning, toegekend in augustus 2023 door de Deutsche Gesellschaft für Unfallchirurgie (DGU), bevestigt het AZ Sint-Jan Brugge AV zijn positie als referentiecentrum voor opvang van zwaargewonde patiënten op supraregionaal niveau.
Om de overlevingskansen van massaal bloedende patiënten nog te verhogen, beschikt de MUG-heli met als thuisbasis het AZ Sint‑Jan Brugge AV sinds oktober 2023 ook over bloedproducten om prehospitaal (op de plaats van het ongeval) transfusies uit te voeren, een primeur in België (zie Foto 5.).
BETER LEVEN BIEDEN
Naast de dagelijkse praktijk en het bieden van innovatieve zorg houdt het team van de ziekenhuisbloedbank ook de vinger aan de pols. Dat gebeurt onder meer door deelnames aan congressen, zoals dat van de International Society of Blood Transfusion (ISBT), en door een participatie in het bestuur van de Wetenschappelijke Vereniging Transfusie Vlaanderen (WVTV). Op basis van nieuwe verworven inzichten, optimaliseert de ziekenhuisbloedbank voortdurend zijn werking en blijft het doelbewust investeren om samen met zijn donoren de meer dan 200.000 patiënten van het AZ Sint‑Jan Brugge AV een beter leven te bieden.
