Innovatieve diagnostiek en behandeling van multipel myeloom

EEN COMPLEXE EN VEELZIJDIGE ZIEKTE

Multipel myeloom ontstaat door een woekering van plasmacellen, een type witte bloedcellen dat verantwoordelijk is voor de aanmaak van antistoffen. Deze kwaadaardige plasmacellen hopen zich op in het beenmerg en produceren abnormale eiwitten, zogenaamde M-proteïnes of paraproteïnes. In België wordt multipel myeloom jaarlijks bij meer dan 800 patiënten vastgesteld. In het AZ Sint-Jan Brugge AV krijgen jaarlijks ongeveer 50 nieuwe patiënten deze diagnose. De aandoening komt meestal voor bij mensen ouder dan 50 jaar. Ze kan zich op verschillende manieren manifesteren, zoals anemie, botpijn en verhoogde gevoeligheid voor infecties. Deze variabele symptomen maken een tijdige en accurate diagnose moeilijk.

Het diagnostische proces vereist een brede benadering waarbij klinische expertise, beeldvorming en laboratoriumonderzoek samenkomen. Een multidisciplinair team van onder andere hematologen, klinisch biologen, anatomopathologen en specialisten in de nucleaire geneeskunde staat hiervoor garant.

DE UITDAGINGEN IN DIAGNOSTIEK EN OPVOLGING

De diagnose en opvolging van patiënten met multipel myeloom kan zeer uitdagend zijn. De diagnose wordt vaak gesteld na een toevallige vondst. Dat kan een anemie zijn, een M-proteïne/ paraproteïne op elektroforese of een radiologisch beeld, een radiologisch beeld van botbreuk of osteolyse. Het laboratorium speelt een belangrijke rol bij de diagnose, door de kwantificatie van het aantal plasmacellen in beenmerg en door het aantonen van paraproteïne in bloed of urine. De aanwezigheid van meer dan 10 % klonale plasmacellen in beenmerg is een majeur diagnostisch criterium voor multipel myeloom. Dit percentage kan onderschat worden als bij beenmergpunctie de tumor niet wordt aangeprikt (patchy disease), in geval van bloedcontaminatie bij de beenmergpunctie of bij aggregatie van plasmacellen op microscopie. Verder worden in het bloed en de urine de M-proteïnes onderzocht. Ook hier wordt de diagnostiek soms bemoeilijkt door technische tekortkomingen van de huidige analysetechnieken. Bovendien kunnen myelomen ook niet-secreterend zijn.

Hoewel de therapeutische mogelijkheden de laatste jaren sterk verbeterden, kent een groot deel van de patiënten een ziekteherval. Multipel myeloom blijft dan ook nog altijd een ongeneesbare ziekte waarvoor frequente opvolging noodzakelijk is. Tijdens de opvolging van multipel myeloompatiënten worden regelmatig bloed-, urine- en beenmerganalyses uitgevoerd om de therapierespons na te gaan. Een van de laboratoriumanalyses die al meer dan 40 jaar gebruikt wordt om residuele M-proteïnes op te sporen, is immunofixatie. Maar, meer dan de helft van de behandelde patiënten waarbij we geen residuele ziekte kunnen aantonen met bovenstaande laboratoriumtechniek, kennen een ziekteherval. Dit wijst erop dat de huidige analyses niet gevoelig genoeg zijn om zogenaamde Minimale Residuele Ziekte (MRD) op te sporen. Momenteel wordt in ons laboratorium het percentage plasmacellen op beenmerg gebruikt voor opvolging.

Recent werden er 2 arbeidsintensieve technieken ontwikkeld om op beenmergaspiraten MRD op te sporen (met behulp van next-generation sequencing of next-generation flow cytometrie residuele klonale plasmacellen opsporen). Voor de opvolging stellen zich dezelfde problemen van mogelijke onderschatting als bij de diagnose. Bovendien zijn beenmergpuncties voor de patiënten vaak pijnlijk en belastend. De implementatie van nieuwe technieken zoals massaspectrometrie kan een cruciale rol spelen in het overwinnen van deze beperkingen.

MASSASPECTROMETRIE BIEDT AANZIENLIJKE MEERWAARDE

In augustus 2024 introduceerde het laboratorium van het AZ Sint-Jan Brugge AV de massaspectrometrietechniek voor de diagnose en opvolging van multipel myeloom. Het EXENT®-systeem, gebaseerd op de ‘MASS-FIX’ massaspectrometrietechniek van de Mayo Clinic (VS), maakt het mogelijk om M-proteïnes in bloed veel gevoeliger en specifieker op te sporen. Daardoor kan het aantal invasieve procedures zoals beenmergpuncties voor de opvolging, waarschijnlijk worden gereduceerd. Het EXENT®-systeem wordt minder beïnvloed door interferentie van therapeutische monoklonale antilichamen. Het is in staat om structurele wijzigingen van de M-proteïnes te detecteren. Deze wijzigingen kunnen wijzen op een andere type plasmacelaandoening, namelijk amyloid light chain amyloïdose. Dit systeem maakt niet alleen een betere diagnose en opvolging mogelijk, maar heeft een significante impact op de patiëntenzorg,

EEN MULTIDISCIPLINAIRE AANPAK

Het AZ Sint-Jan Brugge AV combineert technologische innovatie met een sterke focus op multidisciplinaire samenwerking. De diensten Hematologie en Laboratoriumgeneeskunde werken nauw samen om patiënten snel en accuraat te diagnosticeren en op te volgen. De diversiteit en complexiteit van pathologieën binnen de hematologie creëren een uitdagende patiëntenpopulatie. Hiervoor worden onder andere stamceltransplantatie en CAR-T-therapie aangeboden, net als innovatieve labotechnologieën. Het ziekenhuis zet zich actief in om nieuwe ontwikkelingen die de patiënt ten goede komen snel te implementeren.

Ons laboratorium is een van de meest geavanceerde in België, met meer dan 13 miljoen uitgevoerde analyses in 2023. Naast routineonderzoeken voert het laboratorium ook gespecialiseerde diagnostiek uit, zoals genetische tests en moleculaire analyses. Het volgt een systeem van integrale kwaliteitszorg in overeenstemming met de ISO 15189:2022-norm en is geaccrediteerd binnen verschillende deeldomeinen. Daarnaast omvat de dienst 3 erkende banken voor menselijk lichaamsmateriaal, onder andere voor hematopoëtische stamcellen. In 2024 behaalde het laboratorium als tweede centrum in België een BELAC-accreditatie voor genetische diagnostiek van acute leukemie via optische genoommapping. Deze prestatie benadrukt de toewijding van het ziekenhuis om te investeren in technologie die niet alleen diagnostische mogelijkheden uitbreidt, maar ook de algemene zorgstandaard verhoogt.

ONDERZOEK EN INNOVATIE

Naast klinische zorg speelt het AZ Sint-Jan Brugge AV een prominente rol in wetenschappelijk onderzoek. Het ziekenhuis neemt deel aan diverse onderzoeksprojecten, vaak in samenwerking met universiteiten en andere gespecialiseerde centra. Meer specifiek werd in 2023 in het kader van het EXENT®-project een onderzoeksproject opgestart tussen het AZ Sint-Jan Brugge AV, KU/ UZ Leuven, UAntwerpen en VUB/UZ Brussel. Dit project zal EXENT® vergelijken met een alternatieve massaspectrometrietechniek: de ‘klonotypische peptide’ massaspectrometrie, die een meer gesofisticeerde workflow en apparatuur vereist, maar mogelijk M-proteïnes nog gevoeliger kan detecteren. Het doel van dit onderzoeksproject is om te bepalen welke techniek (in bloed, in beenmerg) aangewezen is op welk moment tijdens de therapieopvolging. Dit onderzoek wordt gefinancierd door het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen (TBM- programma) en het Wetenschappelijk Fonds Hematologie.

Dergelijke onderzoeksprojecten dragen niet alleen bij aan de wetenschappelijke kennis, maar zorgen er ook voor dat nieuwe technologieën sneller kunnen worden geïmplementeerd in de dagelijkse praktijk.

IMPACT OP DE PATIËNTENZORG

De combinatie van geavanceerde technologie en een patiëntgerichte benadering stelt het AZ Sint-Jan Brugge AV in staat om de zorg voor multipel myeloompatiënten te verbeteren. Minder invasieve diagnostische technieken, zoals de mogelijkheid om MRD in bloed op te sporen, dragen bij aan een hogere levenskwaliteit en een betere therapietrouw. Tegelijkertijd verhoogt de grotere gevoeligheid van deze technieken de kans op tijdige detectie van ziekteactiviteit, wat cruciaal is voor een effectieve behandeling.

Het ziekenhuis zet hiermee niet alleen een nieuwe standaard voor de zorg van multipel myeloompatiënten, maar bevestigt ook zijn positie als innovatief referentiecentrum in België.