LINKS: De anatomie van het menselijk oor.
RECHTS: De BAHA vangt het geluid op, de audioprocessor verwerkt het en de implantaatschroef leidt de geluidstrillingen doorheen het bot naar het binnenoor.
In 1977 plaatste dr. Anders Tjellstrøm in Göteborg (Zweden) voor het eerst een botverankerd hoortoestel. Het idee ontstond nadat hij een gehoorapparaat op de titaniumschroef van een tandimplantaat had bevestigd, waarop de patiënt duidelijk beter hoorde door het principe van beengeleiding. Vandaag kent deze technologie een ware opmars met diverse indicaties om het gehoor en dus de levenskwaliteit te verbeteren. Terwijl blindheid ons isoleert van objecten, isoleert doofheid ons immers van mensen.
BAHA® staat voor Bone Anchored Hearing Aid ofwel botverankerd hoortoestel. Recent werd de markt opengetrokken en momenteel zijn er verschillende types bot verankerde hoortoestellen beschikbaar en een aantal in ontwikkeling zodat men binnenkort eerder over “bone anchored hearing devices” zal spreken.
Luchtgeleiding versus beengeleiding
Wanneer we geluid waarnemen, zijn dit in feite drukgolven die zich via het buitenoor verplaatsen doorheen het middenoor, langs het trommelvlies en de gehoorbeentjes, om zo uiteindelijk aan te komen in het binnenoor en de haarcellen in het slakkenhuis te prikkelen. Deze haarcellen zetten het geluidssignaal om in een actiepotentiaal die via de gehoorzenuw de auditieve cortex van de hersenen bereikt. Deze vorm van geluidstransmissie is de luchtgeleiding, maar we horen niet altijd door middel van luchtgeleiding. Wanneer de drukgolven groot genoeg zijn of direct contact maken met het bot (bv. tijdens een behandeling door de tandarts), stimuleren ze het binnen oor rechtstreeks. Het buitenoor en middenoor worden in dat geval overgeslagen; het geluid plant zich voort langs het bot heen en dus spreken we van beengeleiding.
De BAHA bestaat uit een audioprocessor en een titanium implantaatschroef die de chirurg in het schedelbot achter het oor plaatst.
Een botverankerd hoortoestel werkt volgens dat laatste principe. De chirurg bevestigt het (digitale) gehoorapparaat op een titanium schroefimplantaat dat tijdens een kleine ingreep, onder lokale of algemene verdoving, in de cortex van het schedelbot achter de oorschelp wordt geplaatst. Na osseo-integratie van de titanium implantaatschroef en heling van de kleine wonde, kan de arts de BAHA® aanpassen. In het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV maken we gebruik van de “linear incision technique” ontwikkeld door prof. Cor Cremers te Nijmegen.
Onderzoek toonde aan dat deze techniek de kortste operatietijd en snelste wondheling biedt, wat leidt tot een vlotte aanpassing van het hoortoestel een zestal weken na de operatie. De ingreep kan in het dagziekenhuis plaatsvinden en het implantaat wordt zeer goed verdragen door de patiënt, maar vereist wekelijks een zachte reiniging en verzorging om huidreacties te vermijden. Deze reacties komen zelden voor maar moeten, zo nodig, op tijd behandeld worden met lokale antibioticumzalf. Wanneer de patiënt het gehoorapparaat draagt, vangt dit toestel het geluid op en zet het om in drukgolven die d.m.v. beengeleiding, langs de implantaatschroef en het bot heen, het binnenoor bereiken zonder verlies van kracht.
het bot achter de oorschelp, in de haarlijn.
Toepassingsgebied van de BAHA® breidt uit
Oorspronkelijk werd de BAHA® ontwikkeld voor kinderen met gehoorgangatresie, een aandoening waarbij de gehoorgang niet volledig is ontwikkeld en het geluid het binnenoor niet via luchtgeleiding kan bereiken, met een gehoorverlies van gemiddeld 60 dB als gevolg. Dikwijls is de oorschelp wel aanwezig maar de benige gehoorgang afwezig en/of het middenoor niet volledig ontwikkeld. De oorschelp zelf kan ook misvormd of afwezig zijn; deze valt echter operatief of met een prothese te reconstrueren. Indien de middenooranatomie goed bewaard bleef, kan de uitwendige gehoorgang eveneens operatief gereconstrueerd worden met als doel het gehoor te herstellen. De resultaten van deze ingreep zijn wisselend. De BAHA® bleek al snel een goed alternatief aangezien het binnenoor, meestal normaal ontwikkeld, hierbij rechtstreeks gestimuleerd kan worden. Via deze “snelweg” omzeilt men het gehoorverlies van 60 dB.
Nadien werden de indicaties uitgebreid naar andere gehoorverliezen in het middenoor. Pathologie leidt in die gevallen tot een verlies van luchtgeleiding, waardoor het geluid het binnenoor niet meer optimaal bereikt. Een verlies van geluids- of drukgolven ontstaat door een verminderde beweeglijkheid van de gehoorbeenketen, na bv. een radicale mastoïdectomie met slechte verluchting van het middenoor, luxatie van het aambeeld na een hoofdtrauma of door een fixatie van de stijgbeugel in de ovale vensternis als gevolg van otosclerose. In het merendeel van de gevallen is dit conductief gehoorverlies operatief te verhelpen door middenoorchirurgie zoals een stapedotomie of incusinterpositie, met een zeer positief resultaat.
In vele andere gevallen kan een conventioneel gehoorapparaat soelaas brengen: dit versterkt het geluid en brengt het via luchtgeleiding langs het buiten- en middenoor om zo het binnenoor te bereiken. De meeste patiënten zijn hiermee dan ook zeer goed geholpen. In enkele gevallen echter bieden noch heelkunde noch een conventioneel hoortoestel de oplossing. Dan kunnen we met de BAHA® een alternatief aanreiken, weinig invasief en met een kwalitatieve geluidsversterking.
Ten slotte is er ook een medische indicatie voor patiënten met recidiverende oorloop en buitenoorontstekingen, door occlusie van de gehoorgang bij het dragen van een conventioneel gehoorapparaat. Indien conventionele therapie geen uitkomst biedt en het aantal doktersbezoeken te hoog oploopt, is een BAHA® aangewezen. De Nijmeegse vakgroep van prof. Cremers verrichtte heel wat onderzoek hieromtrent en toonde duidelijk aan dat het gehoor, de levenskwaliteit én de tevredenheid van de patiënt merkelijk verbeterde.
Heel recent keurde de FDA (Food and Drug Administration) een laatste indicatie goed: “Single-Sided Deafness” (SSD) of eenzijdige doofheid. Veel mensen zijn geboren met een enig horend oor of krijgen te maken met plotse doofheid (idiopatisch sensorineuraal gehoorverlies) door een virale ontsteking of doorbloedingsstoornis van het slakkenhuis. In beide gevallen horen deze patiënten maar met één oor, wat een grote hinder betekent in het dagelijkse en professionele leven.
SSD geeft aanleiding tot een verminderd spraakverstaan in lawaaierige omgevingen, een slechtere lokalisatie van het geluid door het gebrek aan “stereofoon” horen (te vergelijken met eenzijdige blindheid) en bovendien horen de patiënten niet wat er aan de dove kant gezegd wordt (het zogenaamde hoofdschaduweffect). Een CROS-hoortoestel, dat het geluid van de dove kant overbrengt naar het enig horend oor, kan deze hinder
tot een minimum beperken. Het toestel neemt vooral het hoofdschaduweffect weg, maar in het algemeen wordt deze oplossing niet zo goed
verdragen door de patiënt aangezien een conventioneel gehoorapparaat in beide oren vereist is.
De BAHA® biedt hier een uitweg door het geluid aan de dove kant op te vangen en doorheen het bot te geleiden naar de normale kant. Op deze – discrete – manier verdwijnt het hoofdschaduweffect (bv. tijdens een vergadering, aan tafel op restaurant …), verbetert het spraakverstaan in rumoerige omgevingen (bv. op recepties) en stijgt dus ook de levenskwaliteit.
Praktisch
De patiënt meldt zich aan op de otologische consultatie. Eens de indicatie gesteld door de NKO-arts, krijgt hij in het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV een eerste kennismaking met de verschillende types BAHA® en een volledige audiologische screening met en zonder de BAHA®. Indien de proeven een positief resultaat uitwijzen, krijgt de patiënt het toestel op een hoofdband mee naar huis voor twee weken. Zo kan hij zich een beeld vormen van het uiteindelijke effect in de thuis- en/of werksituatie. Als de patiënttevreden is, gaat men over tot de planning van de ingreep. Een zestal weken na de operatie “hoort” de patiënt er weer bij.
Indicaties voor de BAHA®:
- Gehoorgangatresie: enige alternatief indien er geen heelkundige indicatie is voor reconstructie ofmiddenoorimplantaat
- Conductief gehoorverlies:indien inoperabel en wanneer een conventioneel gehoorapparaat leidt tot recidiverende oorontstekingen, oorloop en vele doktersbezoeken of wanneer een conventioneel gehoorapparaat niet sterk genoeg meer is
- “Single-sided deafness”: bij aangeboren of verworven (viraal, traumatisch …) eenzijdige doofheid
Doel van de BAHA®:
Gehoor (spraakverstaan, hoofdschaduweffect …) en levenskwaliteit verbeteren
