Skip to content

PAAZ 3.0: de transformatie van de dienst Psychiatrie‑psychosomatiek na twee jaar ambitieuze zorgvernieuwing

PDF opslaan
Editie 55 - Feb 2023

Maatschappelijk is er toenemende aandacht voor mentaal welzijn. Om hieraan tegemoet te komen en een context voor verdere innovatie te creëren, is de dienst Psychiatrie-psychosomatiek begin 2020, in volle COVID‑crisis, gestart met een doorgedreven zorgvernieuwing: laagdrempelig, vraaggestuurd en netwerkgericht (PAAZ 3.0).

EEN GESCHIEDENIS VAN INNOVATIEVE ZORG

De dienst Psychiatrie-psychosomatiek van het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV (campus Sint-Jan en campus SFX) kent een lange geschiedenis van innovatieve zorg. In 1937 richtte dr. Albert De Haene een dienst neuropsychiatrie op in het toenmalige Sint-Janshospitaal. Dit was toen een van de eerste diensten neuropsychiatrie in het land. Dr. Guy van Reninghe richtte een gelijkaardige dienst op in het Sint-Franciscus Xaverius ziekenhuis (1955). Halverwege de jaren ’70 kregen neurologie en psychiatrie als aparte diensten hun plaats in het Sint-Jansziekenhuis: ook deze opsplitsing van neuropsychiatrie was vernieuwend in het Belgische ziekenhuislandschap.

Vanaf begin jaren ’80 ontwikkelde en implementeerde dr. Luc Isebaert het systemische en oplossingsgerichte therapiemodel op de dienst psychiatrie van het Sint-Jansziekenhuis. In 2000 (met de fusie van beide ziekenhuizen tot het AZ Sint-Jan) ontstond een groot departement psychiatrie (110 bedden en 18 plaatsen voor dagbehandeling), verspreid over beide campussen. In deze periode resulteerde een intensieve samenwerking met de dienst geriatrie tot het uitbouwen van een dienst gerontopsychatrie (campus SFX) en psychogeriatrie (campus Sint-Jan).

Een samenwerking met de dienst Psychiatrie van het AZ Sint-Lucas (Brugge) maakte de verdere uitbouw van een Eenheid voor Psychiatrische Spoedgevalleninterventie (EPSI) mogelijk. Deze diensten waren op Vlaams niveau toonaangevend als geronto- en urgentiepsychiatrische zorgorganisatie.

In 2010 gaven de federale overheid en de deelstaten het startschot van een verregaande hervorming van de geestelijke gezondheidszorg: de realisatie van zorgnetwerken en zorgcircuits als basis voor een gemeenschapsgerichte geestelijke gezondheidszorg. De actieve deelname van onder andere een psychiater aan de oprichting van het Mobiel Crisis Team in 2012 betekende een eerste, snelle stap binnen deze vermaatschappelijking van de zorg.

Anno 2023 omvat de dienst Psychiatrie-psychosomatiek: EPSI, vier opnameafdelingen, een dagziekenhuis, een liaisonpsychiatrische functie, een dienst voor elektroconvulsietherapie (ECT), een polikliniek en tal van formele samenwerkingen (met de diensten Geriatrie, Neurologie, Fysische geneeskunde en revalidatie, Gynaecologie-verloskunde-fertiliteit, Pijnkliniek…). De concrete werking op deze verschillende afdelingen is uiteraard multidisciplinair van aard en slechts mogelijk dankzij de samenwerking van onder meer artsen, verpleegkundigen en paramedici. De dienst is tevens een actieve partner binnen het netwerk Geestelijke Gezondheidszorg Noord-West-Vlaanderen (NOWE): een samenwerkingsplatform van actoren uit de geestelijke gezondheidszorg en eerste lijn. Met dit aanbod geeft de dienst vorm aan de verschillende functies van een psychiatrische dienst binnen een algemeen ziekenhuis en het netwerk.

VERANDERINGEN CREËREN UITDAGINGEN

Sinds 1937 is er uiteraard veel veranderd. Er is een nieuwe organisatie van ziekenhuizen en diensten, een nieuwe organisatie van de geestelijke gezondheidszorg, nieuwe inzichten en behandelingen, nieuwe medewerkers … De uitdagingen vandaag zijn velerlei.

Maatschappelijk is er toenemende aandacht voor mentaal welzijn, een toename van vaak complexe hulpvragen met betrekking tot mentale gezondheid en een veranderend profiel van de patiëntenpopulatie. Er tekent zich een verlaging af van de leeftijd waarop een eerste hulpvraag komt, een toename van het gebruik van illegale middelen, externaliserende problemen en vergrijzing van de bevolking.

DOORGEDREVEN ZORGVERNIEUWING

Om deze uitdagingen te beantwoorden en een context voor verdere innovatie te creëren, is de dienst Psychiatrie-psychosomatiek begin 2020, in volle COVID-crisis, gestart met een doorgedreven zorgvernieuwing, onder de noemer PAAZ 3.0 (Psychiatrisch Aanbod Algemeen Ziekenhuis). Dit proces werd extern begeleid en was zo participatief mogelijk. Multidisciplinaire teams moesten de nieuwe organisatie ontwerpen. Deze teams kregen onder meer input van alle medewerkers, verzameld op een conferentiedag. Er gebeurde een bevraging bij externe partners en ervaringsdeskundigen. De eerste vernieuwingsvoorstellen ondergingen een grondige screening tijdens diverse infosessies. Zo ontstond geleidelijk een nieuwe visietekst, met als centrale thema’s: mens- en wensgestuurde zorg, zorg voor de medewerker, samen op weg in herstel, ontwikkelen van deskundigheid en belang van samenwerking binnen een breder netwerk.

De eerste concrete uitwerking van deze visie was de nieuwe werking van de afdelingen vanaf mei 2022. Ze proberen nauwer aan te sluiten bij wat patiënten nodig hebben (vraaggestuurd in plaats van aanbodgestuurd) en bij de fase in hun herstelproces.

v.l.n.r.: dr. Sylvie Vanstechelman, psychiater A3, Martine Maes, hoofdverpleegkundige EPSI/A2, Mathias Van Kerschaver, ergotherapeut, Carola Franken, ervaringsdeskundige, Charlotte Van Herzeele, coördinator paramedische diensten, Sarah Thieren, zorgmanager, Jan Debaene, hoofdverpleegkundige SP4, Dr. Jürgen De Fruyt, diensthoofd Psychiatrie. Allen leden van het managementteam dat instaat voor de multidisciplinaire aansturing van de dienst Psychiatrie-psychosomatiek. Geert Lefevere, psycholoog A1, en Bruce Vranken, Zorgspecialist GGZ, ontbreken op de foto.

INTENSIEVE SAMENWERKING

De afdeling EPSI/A2 (campus Sint-Jan) staat voor laagdrempelige, onmiddellijke (24/7) hulp aan mensen die door hun aandoening overweldigd worden. De focus ligt op stabilisatie en toeleiding naar gepaste zorg. Die aanpak vergt een intensieve samenwerking met de algemene spoedgevallendienst, de psychiatrische afdelingen van de eigen dienst en andere algemene ziekenhuizen, de mobiele crisisdiensten van het GGZ-netwerk en de crisisdiensten van de omliggende psychiatrische ziekenhuizen (het Psychiatrisch Centrum Sint-Amandus in Beernem, het Psychiatrisch Ziekenhuis Onze-Lieve-Vrouw in Brugge).

De afdelingen A1 (campus Sint-Jan), A3 en SP4 (campus SFX) staan voor acute zorg op maat. Op de afdeling A1 ligt de focus meer op het psychotherapeutisch afdelingsklimaat. Op de afdeling A3 is er bijzondere aandacht voor de diagnostiek van ernstige stemmingsproblemen en biologische behandelmodaliteiten. Afdeling SP4 richt zich specifiek op de zorgvragen van de kwetsbare oudere en haar/zijn gerontopsychiatrische problematiek. Wanneer er niet langer sprake is van overweldiging door de aandoening en er opnieuw enige controle is, kunnen patiënten hun hersteltraject verder zetten in het dagziekenhuis (DZ14) en de consultatiedienst. Laagdrempeligheid en respectvolle dialoog (met patiënt en omgeving) zijn belangrijke pijlers op elk van deze afdelingen. Zorgverleners en artsen nemen de tijd om te begrijpen welke plaats symptomen innemen in het leven van de patiënt, welke doelen en waarden voor de patiënt belangrijk zijn. Patiënten worden in hun totale mens-zijn en al hun levensdomeinen beschouwd. Zo ontstaat een context waarin ze opnieuw controle over hun aandoening verwerven, met hun aandoening leren leven en aansluiting vinden bij hun eigen doelstellingen en mogelijkheden.

Inmiddels staan verder stappen ingepland voor de komende weken, maanden en jaren. Daarvoor was de inzet nodig van alle medewerkers van de dienst Psychiatriepsychosomatiek en de steun van directie. Die inzet kwam er, ondanks de zware directe en indirecte impact van COVID en andere maatschappelijke stressoren.

WORK IN PROGRESS

Deze zorgvernieuwing is een work in progress. Enkele nieuwe initiatieven, momenteel in opstart, verdienen hierbij bijzondere vermelding. Sinds mei 2022 is Bruce Vrancken op de dienst actief als zorgspecialist geestelijke gezondheidszorg. Hij is de schakel tussen klinische praktijk en onderzoek, tussen de verpleegkundige zorg en andere disciplines. Hij staat ook mee in voor de uitrol en opvolging van zorgvernieuwing. In februari 2023 versterkte Carola Franken de dienst. Als ervaringsdeskundige op beleidsniveau staat zij in voor de versterking en ondersteuning van de inbreng van ervaringsdeskundigheid op de verschillende afdelingen.

OPLOSSINGSGERICHTE HULPVERLENING

Vanaf 2023 ligt eveneens een focus op de ontwikkeling van een gedeelde psychotherapeutische houding doorheen het departement. Het Oplossingsgericht Model van patiëntenbejegening en hulpverlening staat hierbij centraal. Hulpverleners werken hierbij samen met de patiënt en zijn omgeving aan de creatie van een context waarbinnen meer voldoening gevende keuzes tot stand kunnen komen. Met deze nieuwe initiatieven wil de dienst Psychiatrie-psychosomatiek de brug slaan van de innovatieve zorg uit het verleden naar de nieuwe uitdaging van heden en toekomst. Zeer zeker een work in progress en slechts mogelijk door de betrokkenheid van velen.

Luister ook naar de podcAZt waarin dr. Jürgen De Fruyt, arts-departementshoofd, in dialoog gaat met een ex-psychiatrisch patiënt en dieper ingaat op PAAZ 3.0.

Op 18 april is er een symposium over PAAZ 3.0 in samenwerking met HABO. Meer info vindt u hier.

Geschreven door Meer auteurs

Verwant

Geen publicaties beschikbaar...
Geen podcAZt beschikbaar...
Geen media beschikbaar...
Geen gepland event beschikbaar...