De heelkundige behandeling van borstkanker heeft de laatste jaren niet stilgestaan. Nieuwe technieken hebben hun intrede gedaan, denk maar aan de schildwachtklierprocedure (“sentinel node procedure”) waardoor bij kleine borsttumoren het volledig verwijderen van de okselklieren meestal kan vermeden worden, of aan borstreconstructies waarbij huid en vet van de buik gebruikt wordt om een nieuwe borst te reconstrueren (DIEP-flap), of aan de meer verfijnde borstsparende ingrepen met oog voor het esthetisch resultaat (“oncoplastische borstchirurgie”).
Subcutane injectie van Patent Blue in de mediale zijde van de bovenarm
Lymfoedeem als complicatie
Eén van de meest vervelende en verstrekkende gevolgen na behande ling van borstkanker is het ontstaan van een “dikke arm” of lymfoedeem. Lymfoedeem wordt veroorzaakt door de verwijdering van door tumor cellen aangetaste okselklieren. Het lymfevatenstelsel omvat zeer kleine lymfebanen (1 mm) die vocht en eiwitten transporteren vanuit o.a. de arm naar lymfeklieren in de oksel. Van hieruit mondt dit systeem uit in de bloedcirculatie, gelegen net achter het sleutelbeen. De lymfe klieren zijn dus de tussenstations in de lymfecirculatie. Indien tijdens de heelkundige behandeling van borstkanker de lymfeklieren t.h.v. de oksel worden weggenomen, kan er een zwelling (lymfoedeem) van de arm optreden omdat het vocht in de lymfebanen niet meer door de okselklieren kan stromen. Door dit “stuwdam”effect hoopt het vocht zich op.
“Lymfoedeem wordt veroorzaakt door de verwijdering
van door tumor cellen aangetaste okselklieren.”
De behandeling
Lymfoedeem is moeilijk te behande len en kan zeer invaliderend zijn: de arm voelt vaak zwaar en gespannen aan, om nog maar te zwijgen over de onesthetische aanblik. Het vraagt discipline om enkele malen per week naar de kinesist te gaan (manuele lymfedrainage) en een vervelende compressiemouw te dragen, al dan niet met handschoen. Niettemin bestaat er een microchi rurgische techniek waarbij lymfe banen t.h.v. de bovenarm worden omgeleid naar een kleine ader, zodat het lymfevocht vanuit de lymfeba nen via deze verbinding toch kan doorstromen naar de bloedcirculatie: de lymfoveneuze derivatie of shunt. Door het omleiden van de lymfeba nen en het aanleggen van een soort bypass wordt de blokkade in de oksel (weggenomen okselklieren) opgeheven. Jammer genoeg ver dwijnt het lymfoedeem niet altijd, zelfs niet na microchirurgie. Hoe langer het oedeem aanwezig is, hoe moeilijker de behandeling. Een snelle diagnose is dus van vitaal belang.
Lymfoedeem voorkomen
Bovenstaande techniek, waarmee we tegenwoordig bestaand lymfoedeem behandelen, kunnen we eveneens aanwenden om de aandoening te voorkomen.
» Hoe wordt deze preventieve shunt aangelegd?
Net voor de borstoperatie wordt een blauwe kleurstof in de huid aan de binnenkant van de boven arm geïnjecteerd (de meeste lymfebanen zijn mediaal gelegen). Deze blauwe kleurstof wordt opgenomen door de lymfebanen en draineert naar de lymfeklieren in de oksel. Tijdens de operatie, waarbij ook de lymfeklieren uit de oksel worden weggenomen, wordt een blauwe lymfebaan zichtbaar die vanuit de arm draineert. Deze lymfebaan wordt bijgevolg verbon den met een kleine ader (microchi rurgische lymfoveneuze derivatie) zodat het lymfevocht vanuit de arm toch kan doorstromen naar de bloedcirculatie.
» Komt iedereen hiervoor in aanmerking?
Iedereen waarbij de lymfeklieren in de oksel worden weggenomen komt hiervoor in aanmerking. De shunt wordt aangelegd tijdens de ingreep waarbij de okselklieren worden weggenomen.
» Wat na de operatie?
Het vermijden van een infectie aan de arm is van groot belang want dit kan de shunt doen verstoppen. Voorts dient een bloedverdunner (type aspirine) te worden inge nomen gedurende 1 jaar om klontervorming t.h.v. de verbin ding te voorkomen. Er wordt ook aangeraden om eenmaal per week een manuele lymfedrainage van de arm te laten uitvoeren om de bestaande lymfecirculatie optimaal te houden. “Door het omleiden van de lymfebanen en het aanleggen van een bypass wordt de blokkade, veroorzaakt door het wegnemen van de okselklieren, opgeheven.”
